Appellaties

De eerste appellatie voor Friuli werd al in 1968 erkend. Daarna kwamen er tot 1995 stelselmatig nieuwe DOC’s bij. Vanaf 2001 is men overgegaan tot de bevordering van bepaalde subzones tot DOCG, waarvan de laatste dateert van eind 2011.

DOCG
1. Ramandolo
11. Colli Orientali del Friuli Picolit
12. Lison
13. Rosazzo

DOC
2. Carso
2. Kars
3. Friuli Colli Orientali
4. Collio
4. Collio Goriziano
5. Friuli Annia
6. Friuli Aquileia
7. Friuli Grave
8. Friuli Isonzo
8. Isonzo del Friuli
9. Friuli Latisana
10. Lison Pramaggiore
11. Prosecco

IGT
Alto Livenza
delle Venezie
Venezia Giulia

VDI
Vino d'Italia

DOCG Ramandolo is de oudste DOCG-appellatie van Friuli. In 1970, bij de creatie van DOC Colli Orientali del Friuli, werden de zoete wijnen op basis van verduzzo in het noorden van Colli Orientali del Friuli reeds als speciale categorie in de DOC vermeld.

De twintigtal producenten van het gehucht Ramandolo – verspreid over de dorpen Nimis en Tarcento – slaagden erin de bijzondere kwaliteit van hun zoete verduzzowijn te benadrukken en in 2001 werd deze subcategorie afzonderlijk gepromoveerd tot DOCG.

De verduzzodruiven ondergaan vaak een eerste droging (appassimento) aan de wijnstokken – de oogst gebeurt soms pas eind november wanneer de druifjes al aan het verschrompelen zijn. Daarna volgt nog een tweede droging op rekken in geventileerde kamers met airco. De resulterende wijn is goudgeel, heeft een intens aromatisch boeket vol acacia en gele vruchten (abrikoosjes en pruimen) en een full-bodysmaak van honing en rijp geel fruit.

DOCG Colli Orientali del Friuli Picolit werd in 2006 erkend als DOCG-appellatie voor witte wijnen binnen Friuli. Al in het allereerste productievoorschrift van Colli Orientali del Friuli in 1970 werden de amabile of dolce (lichtzoete of zoete) wijnen op basis van picolit als speciale categorie vermeld.

Deze (licht)zoete wijnen worden net zoals de Ramandolo gemaakt door de – eventueel dubbele – appassimentotechniek. De opbrengsten van picolit zijn echter zo laag, dat de prijzen van Colli Orientali del Friuli Picolit vergelijkbaar zijn met de duurste zoete wijnen ter wereld.

DOCG Lison is een recent erkende appellatie (°2011), en ligt deels in Veneto, deels in het zuidwesten van Friuli. Dit is in feite de topcategorie binnen de DOC Lison-Pramaggiore, die hetzelfde grondgebied heeft. In tegenstelling tot de DOC voorziet de DOCG enkel in witte wijn, die bovendien moet gemaakt zijn van minimum 85% friulano (of ‘tai’ zoals dit ras hier genoemd wordt).

DOCG Rosazzo is een recent erkende herkomstbenaming binnen Friuli (°2011). Aanvankelijk was dit gewoon een subzone, vermeld in de productievoorschriften van de DOC Colli Orientali del Friuli. De bijzondere kwaliteit van de heuvelachtige wijngaarden leidde ertoe dat dit kleine gebied afzonderlijk naar het hoogste trapje werd gepromoveerd.

De wijn moet verplicht een blend zijn van friulano (minimaal 50%), sauvignon (20-30%), pinot bianco en/of chardonnay (20-30%), en mag eventueel tot 10% ribolla gialla bevatten.

DOC Friuli Carso (of Kars) is een kleine, fascinerende ‘schierappellatie’ in Friuli, rond de plaatselijke hoofdstad Triëste. Deze appellatie ligt bijna volledig in Slovenië en hangt quasi los van het Italiaanse vasteland. Zowel witte als rode wijnen worden hier geproduceerd en twee speciale druivenrassen hebben er hun bijna unieke bakermat: de witte vitovska en de blauwe terrano (refosco d’istria).

DOC Friuli Carso (of Kars) is een kleine, fascinerende ‘schierappellatie’ in Friuli, rond de plaatselijke hoofdstad Triëste. Deze appellatie ligt bijna volledig in Slovenië en hangt quasi los van het Italiaanse vasteland. Zowel witte als rode wijnen worden hier geproduceerd en twee speciale druivenrassen hebben er hun bijna unieke bakermat: de witte vitovska en de blauwe terrano (refosco d’istria).

DOC Colli Orientali del Friuli is de buurappellatie van DOC Collio, en vertoont er heel wat overeenkomsten mee. Ze hebben allebei lang Slavische invloed gehad, het klimaat en de bodem verschillen nauwelijks (een arme mergel-zandsteenbodem) en de toegelaten druivenrassen zijn bijna dezelfde. De voorschriften van DOC Colli Orientali del Friuli laten echter wel de autochtone rassen pignolo, schioppettino en refosco dal peduncolo rosso toe.

Maar liefst drie van de vier DOCG-appellaties van Friuli promoveerden het voorbije decennium vanuit deze DOC, een prestatie waar de DOC Colli Orientali del Friuli-producenten niet zo’n klein beetje trots op (mogen) zijn.

DOC Collio is de buurappellatie van DOC Colli Orientale del Friuli, en vertoont er heel wat overeenkomsten mee. Ze hebben allebei lang Slavische invloed gehad, het klimaat en de bodem verschillen nauwelijks (een arme mergel-zandsteenbodem) en de toegelaten druivenrassen zijn bijna dezelfde. Collio laat echter de autochtone rassen pignolo, schioppettino en refosco dal peduncolo rosso niet toe.

De wijngaarden in Collio zijn goed afgeschermd door de Julische Alpen in het noorden en genieten een welgekomen temperende zee-invloed van de Adriatische Zee in het zuiden. De voortdurende wind, zowel uit het noorden vanuit de hoge Alpen als vanop zee, blaast als een perfecte ventilator de wijngaarden droog na de zoveelste regenbui.

Collio onderscheidt zich misschien nog het meest van Colli Orientali del Friuli door de vele speciale wijnen – vooral dan witte – die buiten de lijntjes kleuren van het normale (moderne) wijnmaken. Hier komen de ‘oranje wijnen’ vandaan, die de vlezigheid en soms zelfs tanninestructuur hebben van een rode wijn.

DOC Friuli Grave is een grote appellatie in het midden van Friuli, verspreid over de provincies Pordenone en Udine. De herkomstbenaming laat alle internationale en autochtone druivenrassen toe, met uitzondering van pignolo en schioppettino.

De alluviale kiezelbodem, afkomstig van gletsjers uit de Julische Alpen, zorgt voor een perfecte drainage en mineraliteit in de wijnen. De wijnen zijn qua prijs gemiddeld veel goedkoper dan vergelijkbare alternatieven uit Colli Orientali del Friuli of Collio, en de kwaliteit is vaak verrassend goed.

DOC Friuli Isonzo is een appellatie in Friuli die de vallei van de Isonzorivier overspant. Het beste gedeelte van de appellatie ligt tussen de heuvels van Collio en de Isonzorivier (de noordelijke oever), waar de arme kiezelbodem pure minerale wijnen voortbrengt.

DOC Lison-Pramaggiore is een appellatie in Friuli, tegen de grens van Veneto, die al werd erkend in 1971. De beste witte wijn uit deze appellatie is afzonderlijk tot DOCG Lison gepromoveerd. Onder de vlag van de DOC mag men de drie kleuren wijn maken, en zelfs schuimwijn.

De toegelaten druivenrassen zijn de ook in de rest van Friuli gangbare rassen. Hierbij valt wel op dat bij de rode wijnen het vooral internationale rassen zijn: merlot, cabernet franc en sauvigon, carmenère, malbec en refosco dal peduncolo rosso.